Badania wykazały, że osoby uprawiające sporty wytrzymałościowe mają bardziej elastyczne i mniej zapalne komórki odpornościowe, co sugeruje zdrowsze starzenie się i lepszą reakcję na infekcje i stres komórkowy.
Przez dziesięciolecia nauka podkreślała korzyści płynące z ćwiczeń fizycznych dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego i mięśni. Jednak ostatnie badania wykazały, że regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza długotrwały trening wytrzymałościowy, może również „trenować” układ odpornościowy, zapewniając osobom starszym bardziej wydajną i zrównoważoną ochronę przed infekcjami i chorobami.
Świadczą o tym wyniki badań międzynarodowego zespołu kierowanego przez Universidade Estadual Paulista (UNESP) w Brazylii i Uniwersytet Justusa Liebiga w Giessen (JLU) w Niemczech, opublikowane w czasopiśmie Scientific Reports.
Badanie skupiało się na osobach starszych w średnim wieku 64 lat, które przez ponad dwie dekady uprawiały trening wytrzymałościowy, taki jak biegi długodystansowe, jazda na rowerze lub pływanie. Naukowcy przeanalizowali komórki NK (natural killer), rodzaj limfocytów odgrywających kluczową rolę w monitorowaniu i eliminowaniu zainfekowanych lub nowotworowych komórek. Według danych zebranych przez Scientific Reports, komórki NK osób trenujących wykazywały większą zdolność adaptacyjną, mniejszą skłonność do stanów zapalnych i wyższą wydajność metaboliczną w porównaniu z komórkami osób siedzących w tym samym wieku.
Luciele Minuzzi, wizytująca badaczka w JLU i główna autorka badania, wyjaśniła, że „u tych osób komórki NK lepiej radziły sobie z wyzwaniem zapalnym, a ponadto efektywniej wykorzystywały energię.
Dlatego też ćwiczenia fizyczne działają jak trening dla układu odpornościowego” – twierdzi. Obserwacja ta przekłada się na większą zdolność reagowania na infekcje i mniejsze ryzyko przewlekłego stanu zapalnego, co jest istotnym czynnikiem w zdrowym starzeniu się.
Mechanizmy komórkowe i adaptacje immunometaboliczne
Szczegółowa analiza komórek NK ujawniła znaczące różnice między osobami starszymi trenującymi a osobami nieuprawiającymi sportu. Fábio Lira, profesor Wydziału Nauk i Technologii UNESP oraz koordynator projektu, zauważył, że „porównując komórki osób starszych trenujących z komórkami osób nieuprawiających sportu w tym samym wieku, zaobserwowaliśmy, że osoby, które miały doświadczenie w treningu wytrzymałościowym, wykazywały mniej markerów zapalnych i więcej markerów przeciwzapalnych”.
Sugeruje to, że regularny trening wytrzymałościowy pozwala na skuteczniejsze kontrolowanie stanu zapalnego, co ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania chorobom związanym ze starzeniem się.
Aby zrozumieć mechanizmy komórkowe leżące u podstaw tych efektów, naukowcy poddali komórki NK działaniu blokerów farmakologicznych, takich jak propranolol, który hamuje szlak adrenergiczny, oraz rapamycyna, która wpływa na sygnalizację mTORC1 związaną ze wzrostem i proliferacją komórek.
Według badań, nawet przy zablokowaniu tych szlaków, komórki NK u trenowanych osób starszych zachowały swoją funkcję immunologiczną, podczas gdy komórki osób nietrenowanych wykazywały oznaki wyczerpania lub nieprawidłowości w odpowiedzi zapalnej.
Analiza mitochondriów potwierdziła, że komórki NK osób trenujących wykazywały większą wydolność oddechową i lepszą sprawność metaboliczną, co czyniło je bardziej odpornymi na stres zapalny i farmakologiczny.
Minuzzi wyjaśnił, że „osoby starsze trenujące wykazują bardziej wydajną i elastyczną odporność, lepszą kontrolę metaboliczną i mniejszą skłonność do wyczerpania komórek”. Regularne ćwiczenia fizyczne wydają się modulować zarówno wrażliwość adrenergiczną, jak i czujniki energii komórkowej, promując bardziej zrównoważoną i mniej zapalną reakcję na bodźce zewnętrzne.
Porównanie między młodymi i doświadczonymi sportowcami
Porównanie młodych i doświadczonych sportowców dostarczyło dodatkowej perspektywy na temat adaptacji immunologicznej wywołanej ćwiczeniami fizycznymi. W uzupełniającym badaniu ta sama grupa badawcza przeanalizowała odpowiedź immunologiczną sportowców masters (z ponad 20-letnim stażem treningowym) i młodych (z co najmniej czteroletnim stażem) po intensywnej sesji treningowej.Wyniki wykazały, że sportowcy z większym stażem wykazywali bardziej kontrolowaną odpowiedź zapalną, podczas gdy młodzi sportowcy wykazywali bardziej wyraźny wzrost cytokin zapalnych. Według naukowców wzorzec ten wskazuje, że ciągły trening przez lata pozwala układowi odpornościowemu „nauczyć się” regulować stan zapalny, unikając nadmiernych reakcji, które mogą być szkodliwe.Badania wskazują, że osoby starsze z historią ćwiczeń wytrzymałościowych mają mniej starzejące się komórki obronne.
Starzenie się często wiąże się z osłabieniem funkcji odpornościowych i nasileniem przewlekłego stanu zapalnego, które to czynniki przyczyniają się do rozwoju chorób przewlekłych. Jednak wyniki tych badań sugerują, że regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza trening wytrzymałościowy, może odwrócić lub złagodzić te procesy, sprzyjając ochronnym adaptacjom immunometabolicznym.
Lira podkreśliła, że „aktywność fizyczna jest jednym z czynników, które mogą korzystnie wpływać na układ odpornościowy, a w ramach tego projektu badawczego analizujemy, w jaki sposób może ona modulować odpowiedź immunologiczną w czasie”.Dowody naukowe potwierdzają tezę, że układ odpornościowy, podobnie jak mięśnie, może zostać wzmocniony i dostosowany poprzez regularne ćwiczenia. Ta zdolność do zrównoważonej i skutecznej reakcji ma fundamentalne znaczenie dla zdrowego starzenia się, ponieważ zapobiega pojawianiu się niekontrolowanych reakcji zapalnych związanych z różnymi chorobami przewlekłymi.
